رشتۀ علوم تغذیه یکی از رشته‌های پیرامون زیست‌شناسی و بهداشت است که به مطالعۀ تأثیر تغذیه بر سلامت انسان می‌پردازد.
در رشتۀ علوم تغذیه، دانشجویان با مفاهیم پایه‌ای و علوم زیستی آشنا می‌شوند. آنها به بررسی ترکیبات غذایی، عملکرد بدن در هضم و جذب مواد غذایی، نیازهای تغذیه‌ای در دوره‌های مختلف زندگی، بررسی اثرات تغذیه بر سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با تغذیه می‌پردازند.
گرایش‌های رشتۀ علوم تغذیه
گرایش تغذیه بالینی:
این گرایش بر مطالعه و کاربرد تغذیه در درمان بیماران تمرکز دارد. تغذیه بالینی از طریق ارزیابی جسمانی و تغذیه‌ای بیماران که به‌دلیل بیماری‌ها، عمل جراحی یا وضعیت‌های خاص نیاز به تغذیۀ خاصی دارند، درمان آنان را بهبود می‌بخشد.
در این گرایش، روش‌های تغذیۀ متناسب با وضعیت بیماری، پیشگیری از عوارض جانبی علاوه بر تأمین نیازهای غذایی بیمار، مورد بررسی قرار می‌گیرد. تغذیۀ بالینی می‌تواند در درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت، سرطان، آسم و بیماری‌های گوارشی مفید باشد.
گرایش تغذیۀ انسانی:
این گرایش بر مطالعۀ تغذیه انسان در سطح جامعه است. تغذیه انسانی به مطالعه نیازهای غذایی انسان در طول عمر، تأثیر تغذیه بر سلامت و بیماری‌ها، عادات تغذیه‌ای جوامع مختلف و راهکارهای بهبود تغذیه می‌پردازد. این گرایش شامل موضوعاتی مانند تغذیه در دوران کودکی، نوجوانی، بارداری و پیری، تغذیه و ورزش، تغذیه و ژنتیک و تغذیه و عوامل روانشناختی است.
علاوه بر گرایش‌های فوق، رشتۀ علوم تغذیه شامل گرایش‌های دیگری نیز می‌شود. برخی از این گرایش‌ها عبارتند از تغذیه مؤثر، تغذیه بین‌المللی، تغذیه و علوم ورزشی، تغذیه و صنایع غذایی و تغذیه و پارامدیکال. هر یک از این گرایش‌ها به جنبه‌های خاصی از علوم تغذیه می‌پردازند و در حوزه‌های خاصی از کاربردها و مطالعات تغذیه فعالیت می‌کنند.
وظایف کارشناس تغذیه
وظایف کارشناس تغذیه در ارتباط با بهبود و حفظ سلامتی افراد و بهینه‌سازی رژیم غذایی آنها است. این وظایف شامل موارد زیر می‌شود:
- نظارت بر رژیم غذایی: کارشناس تغذیه نقش کلیدی در نظارت و تنظیم رژیم غذایی افراد دارد. او بر اساس نیازها و وضعیت سلامتی هر فرد، رژیم غذایی مناسب و متناسب با نیازهای آن فرد را تعیین می‌کند.
- مشاوره تغذیه: کارشناس تغذیه به افراد و گروه‌ها مشاوره تغذیه ارائه می‌دهد و راهنمایی‌های لازم برای بهبود رژیم غذایی و انتخاب مواد غذایی مناسب را به آنها می‌دهد.
- اصلاح تغذیه: در صورتی که افراد مشکلاتی مرتبط با تغذیه داشته باشند، کارشناس تغذیه به آنها کمک می‌کند تا رژیم غذایی خود را اصلاح کنند و بهبود یابند.
- نظارت بر مراکز توزیع و ساخت مواد غذایی: کارشناس تغذیه می‌تواند در مراکز توزیع مواد غذایی یا صنایع غذایی مشغول به کار شود و نظارت بر کیفیت و تنوع محصولات غذایی داشته باشد.
- حضور در تیم‌های ورزشی: در بخش ورزشی، کارشناس تغذیه می‌تواند در تیم‌های ورزشی حضور داشته و نظارت بر روند تغذیه و تنظیم رژیم غذایی بازیکنان انجام دهد تا عملکرد و عملکرد ورزشی آنها بهبود یابد.
- تجویز مکمل‌های غذایی: در برخی موارد، کارشناس تغذیه ممکن است مکمل‌های غذایی مناسب را به افراد تجویز کند تا نیازهای غذایی خاص آنها را تأمین کند.
بازار کار و فضای شغلی رشتۀ علوم تغذیه
فضای کاری و آیندۀ رشتۀ تغذیه بسیار گسترده و پر از امکانات است. با توجه به نیاز روزافزون جامعه به اطلاعات صحیح درباره تغذیه سالم و سبک زندگی بهینه، فرصت‌های شغلی بسیاری در این زمینه وجود دارد. در زیر به برخی از فضاهای کاری مرتبط با تغذیه و آینده رشتۀ تغذیه اشاره می‌کنیم:
- بیمارستان‌ها: تغذیه‌شناسان می‌توانند در بیمارستان‌ها به‌عنوان عضو تیم درمانی مشغول به کار شوند. آنها مسئولیت تهیه و تدارک تغذیه مناسب برای بیماران را بر عهده دارند و با همکاری با پزشکان و سایر تخصص‌های پزشکی، نیازهای تغذیه‌ای بیماران را تعیین و توصیه‌های لازم را ارائه می‌دهند.
- کارخانجات تولید مواد غذایی: تغذیه‌شناسان می‌توانند در کارخانجات تولید مواد غذایی، بهبود فرآیندهای تولید، ارزیابی کیفیت و ایمنی محصولات، طراحی برچسب‌های تغذیه‌ای، پژوهش و توسعه روش‌های تولید سالم و نیازمندی‌های تغذیه‌ای مشتریان را بررسی و ارائه دهند.
- کلینیک‌های رژیم درمانی: در این مکان‌ها، تغذیه‌شناسان برای کمک به افرادی که به رژیم‌های خاص نیاز دارند، فعالیت می‌کنند. آنها به همراه پزشکان رژیم درمانی، برنامه‌های تغذیه و رژیم‌های مناسب برای هر فرد را تنظیم و پیگیری می‌کنند تا بهبود وضعیت تغذیه و سلامت فرد را تضمین کنند.
- همکاری با پزشکان غدد و تغذیه: تغذیه‌شناسان می‌توانند در همکاری با پزشکان غدد و تغذیه در تشخیص و درمان اختلالات تغذیه‌ای و بیماری‌های مرتبط با تغذیه نقش داشته باشند. آنها می‌توانند در تشخیص و درمان بیماران با چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی‌عروقی و سایر مشکلات تغذیه‌ای به‌عنوان عضو تیم درمانی حضور داشته باشند.
مهارت‌های لازم برای موفقیت در رشته علوم تغذیه
- علاقه به علم تغذیه: داشتن علاقه و اشتیاق به موضوعات مرتبط با تغذیه و اهمیت آن در سلامت و بهبود کیفیت زندگی
- به‌روز بودن: پیگیری آخرین تحقیقات و دانسته‌های علمی در حوزه تغذیه و نکات جدید و پیشرفته در این زمینه
- علاقه به درس‌های زیست و شیمی: مطالعه و درک مباحث زیست‌شناسی و شیمی که اساسی‌ترین موارد مرتبط با علوم تغذیه هستند.
- انعطاف‌پذیری در رفتار: توانایی سازگاری با تغییرات و چالش‌های مختلف در زمینه تغذیه و بروزرسانی دانش
- توانایی تجزیه و تحلیل: توانایی تحلیل داده‌ها و اطلاعات مرتبط با تغذیه و ارائه پیشنهادات مبتنی بر شواهد علمی
- خوش‌اخلاقی و صبوری: ارتباط مؤثر با مراجعان و توانایی کار با صبوری در مواجهه با مسائل و چالش‌های مربوط به تغذیه
- توجه داشتن به حرفه‌ای‌گری و اخلاق: رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای و ارزش‌های انسانی در ارتباط با مراجعان و بیماران
با این توانایی‌ها و ویژگی‌ها، فرد می‌تواند در مسیر موفقیت در رشتۀ علوم تغذیه پیشرفت کند و در حوزه‌های مختلف مانند مطالعه تغذیه، مشاوره تغذیه، پژوهش‌های مرتبط با تغذیه، تدریس و مدیریت صنایع غذایی به کار گرفته شود.
مزایای رشتۀ علوم تغذیه
- مهارت‌های مفید: فارغ‌التحصیلان این رشته با دانش علمی و تجربی در زمینه تغذیه و بهداشت غذایی مجهز می‌شوند و مهارت‌هایی را یاد می‌گیرند که به آنها امکان کار در حوزه‌های مختلف مرتبط با تغذیه را می‌دهد.
- اهمیت سلامت: این رشته به اهمیت تغذیه در حفظ و بهبود سلامت انسان‌ها توجه دارد و فارغ‌التحصیلان می‌توانند به جامعه اطلاعات مفیدی در این زمینه ارائه دهند.
- بازار کار گسترده: فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در محیط‌های مختلفی مانند بیمارستان‌ها، مراکز تغذیه، مراکز ورزشی، آموزشگاه‌ها، صنایع غذایی و مشاوره تغذیه مشغول به کار شوند.
- توانایی خوداشتغالی: فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند کسب و کار خود را در زمینۀ مشاوره تغذیه و تهیۀ محصولات غذایی ایجاد کنند و به‌عنوان مشاوران تغذیه خود اشتغال باشند.
معایب رشته علوم تغذیه
- رقابت شدید: با توجه به اهمیت این رشته و تقاضای بالا برای کارشناسان تغذیه، رقابت برای ورود به این رشته ممکن است شدید باشد.
- مسئولیت‌های حرفه‌ای: کارشناسان تغذیه مسئولیت‌های حرفه‌ای زیادی دارند و باید بهبود و نظارت بر رژیم‌های غذایی افراد را به دقت انجام دهند که نیاز به صداقت و حرفه‌ای‌گری دارد.
- تحقیق و پژوهش: برای بروزرسانی دانش خود و ارائه‌های موثرتر به جامعه، کارشناسان تغذیه باید به تحقیقات و پژوهش‌های علمی مشغول شوند که نیاز به زمان و تلاش زیادی دارد.
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور