نساجی یک رشتۀ فنی و مهندسی است که به تولید انواع منسوجات و محصولات نساجی می‌پردازد. در صنعت نساجی، از طریق فرآیندهایی مانند ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل‌کننده‌های دیگر، مواد اولیه مانند نخ، پارچه و الیاف مصنوعی به منسوجاتی مانند پوشاک، کف‌پوش‌ها (مانند فرش و موکت) و سایر محصولات نساجی تبدیل می‌شوند.
در این رشته، دانشجویان آموزش‌های مربوط به عملیات تولید، فرآیندهای تکنولوژیکی، طراحی الگو و نقشه‌کشی، مدیریت کیفیت، انتخاب مواد اولیه، بهره‌وری و بهینه‌سازی فرآیندها را دریافت می‌کنند. همچنین، آشنایی با تجهیزات و دستگاه‌های مورد استفاده در صنعت نساجی و توانایی انجام تعمیرات و نگهداری آنها نیز به آنها آموخته می‌شود.
گرایش‌های رشتۀ مهندسی نساجی:
باشگاه‌های نساجی و علوم الیاف شامل زیررشته‌های مختلفی است که به تخصص‌های خاص در صنعت نساجی پوشاک مرتبط هستند. در ادامه، برخی از گرایش‌های رشته نساجی و توضیح مختصری درباره هرکدام آورده شده است:
شیمی نساجی:
شیمی نساجی مطالعه‌ای است که به تولید و کاربرد مواد شیمیایی در صنعت نساجی اختصاص دارد. این گرایش شامل مطالعه خواص شیمیایی الیاف و رنگ‌های مورد استفاده در پوشاک، فرآوری و رنگرزی نخ‌ها و پارچه‌ها، تحلیل کیفیت مواد خام و بررسی تأثیر مواد شیمیایی بر عملکرد و خواص پارچه‌ها می‌شود.
علوم الیاف:
علوم الیاف عبارت است از مطالعه و تحقیق دربارۀ الیاف مختلف مورد استفاده در صنعت نساجی. این شاخه از علوم نساجی شامل مطالعه خواص فیزیکی و شیمیایی الیاف، فرآیندهای تهیۀ الیاف و تولید نخ‌ها، تولید و ارزیابی الیاف نانو، ارزیابی کیفیت و مقاومت الیاف و بررسی روش‌های بهبود کیفیت الیاف است.
پوشاک:
گرایش پوشاک در رشتۀ نساجی به بررسی طراحی، تولید و بهبود پوشاک می‌پردازد. دانشجویان و تخصص‌های این گرایش به عوامل مختلفی از جمله طراحی الگو، قیمت‌گذاری، انتخاب مواد مناسب، فرآیندهای تولید، بهبود عملکرد و کیفیت پوشاک و همچنین بازاریابی و فروش پوشاک می‌پردازند.
این گرایش‌ها تنها بخشی از موضوعاتی هستند که در رشتۀ نساجی و علوم الیاف مورد بررسی قرار می‌گیرند. هر یک از این گرایش‌ها دارای جنبه‌ها و زمینه‌های کاربردی خاص خود هستند که به تخصص و تجربه فرد در هر یک از آنها بستگی دارد.
فرصت‌های شغلی و بازار کار
- مدیر تولید و بازرگانی صنایع نساجی: در این نقش، شما مسئولیت ادارۀ تولید و عملکرد کلی کارخانه یا واحد تولیدی نساجی را بر عهده دارید. به علاوه، شما بازرگانی و فروش محصولات نساجی را نیز مدیریت میکنید.
- مشاور کارخانه در امور نساجی: شما مسئولیت هدایت فرآیندهای تولیدی و بهینه‌سازی تولید را دارید. به عنوان مشاور، راه‌حل‌های فنی و عملیاتی را برای بهبود عملکرد کارخانه ارائه میدهید.
- بخش نساجی وزارت کار: در این بخش، شما میتوانید به‌عنوان کارشناس یا مدیر در زمینۀ نظارت بر صنایع نساجی و اجرای قوانین و مقررات مربوطه فعالیت کنید. هدف این بخش حمایت از کارگران و بهبود شرایط کار در صنعت نساجی است.
- سازمان پژوهشیهای علمی و صنعتی و مراکز تحقیقاتی: در این نقش، شما میتوانید به‌عنوان محقق در زمینۀ نساجی فعالیت کنید و به تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید در این صنعت بپردازید. هدف این موقعیت بهبود فرآیندها، بهبود کیفیت محصولات و ارائه راهکارهای نوین به صنعت نساجی است.
این فقط چند مثال از موقعیت‌های شغلی رشتۀ نساجی هستند و هنوز موارد دیگری نیز وجود دارند. در کل، صنعت نساجی به‌عنوان یک صنعت پوشاک و تولید محصولات نساجی، زمینه‌های شغلی گسترده‌ای را برای فارغ التحصیلان باز می‌کند.
وظایف مهندس نساجی
- طراحی و توسعه الگوها نقشه‌های نساجی
- انتخاب و آزمایش مواد اولیه برای تولید پارچه‌ها
- بررسی و تحلیل خواص فیزیکی شیمیایی مواد نساجی
- طراحی و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید پارچه
- نظارت بر فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت محصولات نساجی
- ارزیابی و بهبود عملکرد ماشین‌آلات نساجی
- انجام آزمایشات و تست‌های مربوط به پارچه‌ها و الیاف
- بررسی و اعمال استانداردها و مقررات صنعت نساجی
- همکاری با تیم‌های مختلف در فرآیند طراحی و تولید پارچه
- ارائه راهکارهای فنی برای بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها
- انجام پروژه‌های تحقیق و توسعه در زمینۀ نساجی
- حل مشکلات فنی و عملیاتی در فرآیند تولید
- آموزش و راهنمایی کارکنان در استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات نساجی
- پایش و کنترل مصرف انرژی مواد در فرآیندهای تولید
- پژوهش بررسی روش‌های نوین و نوآورانه در صنعت نساجی
توانایی‌های لازم برای موفقیت در رشتۀ مهندسی نساجی
پایه فیزیک و مکانیک قوی:
آشنایی به فیزیک و مکانیک اهمیت بالایی در مهندسی نساجی دارد. برای طراحی و بهینه‌سازی سیستم‌ها و دستگاه‌های نساجی، نیاز به درک صحیح اصول فیزیکی و مکانیکی است.
علاقه به شیمی:
درک علوم شیمی، به‌خصوص شیمی مواد و رنگ‌ها، در تولید و طراحی پارچه‌ها و منسوجات بسیار مهم است. آگاهی از خواص مواد و ترکیبات شیمیایی مورد استفاده در صنعت نساجی به شما کمک می‌کند تا بهبود‌هایی در کیفیت و عملکرد محصولات برای مشتریان ایجاد کنید.
علاقه به پارچه و منسوجات:
علاقه قوی به پارچه و منسوجات، شما را ترغیب می‌کند تا به‌دنبال دانش و تجربه در زمینۀ طراحی، الگوسازی و تولید پارچه‌ها باشید. درک طرح‌ها و رنگ‌ها، نیازهای بازار و مد روز، و همچنین توانایی انعطاف‌پذیری در خلق طرح‌های جدید، برای شما مهم خواهد بود.
توانایی کار با دستگاه‌های صنعتی:
در رشتۀ مهندسی نساجی، توانایی کار با دستگاه‌های صنعتی و نرم‌افزارهای مورد استفاده در صنعت نساجی ضروری است. آشنایی با دستگاه‌های بافندگی، چاپ، رنگ‌بری و دیگر تجهیزات صنعتی، به شما کمک می‌کند تا فرآیندهای تولید را بهبود بخشید و مشکلات فنی را حل کنید.
علاوه بر این عوامل، موفقیت در هر رشتۀ دانشگاهی نیازمند اراده قوی، تعهد، تحصیل و پژوهش در زمینه‌های مختلف و توانایی همکاری و ارتباط مؤثر با افراد دیگر است.
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور