مهندسی دریا یک رشتۀ مهندسی است که به بررسی، طراحی، ساخت و اجرای سازه‌ها و تجهیزات مرتبط با بخش دریایی می‌پردازد. این رشته علوم فنی و مهندسی را با دانش درباره عملکرد و تأثیر دریاها و اقیانوس‌ها ترکیب می‌کند.
در ایران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی خلیج فارس و دانشگاه صنعتی شریف از جمله دانشگاه‌هایی هستند که در برنامه‌های تحصیلی خود رشته مهندسی دریا را ارائه می‌دهند.
گرایش‌های رشتۀ مهندسی دریا
رشتۀ مهندسی دریا دارای گرایش‌های مختلفی است که به دانشجویان امکان می‌دهد در زمینه‌های خاصی تخصص پیدا کنند. برخی از اصلی‌ترین گرایش‌های رشته مهندسی دریا عبارتند از:
گرایش سازه‌های دریایی:
در این گرایش، دانشجویان با طراحی و ساخت سازه‌های دریایی مانند بنادر، پل‌های دریایی، سکوهای نفتی و گازی دریایی، تونل‌های زیرآبی و سایر سازه‌های دریایی آشنا می‌شوند. آنها بر روی قابلیت‌های استحکامی، پایداری و مقاومت به شرایط محیطی سخت دریا تمرکز می‌کنند.
گرایش هیدرودینامیک:
تمرکز بر روی جریانات دریایی، نیروهای هیدرودینامیکی و تأثیرات امواج و طوفان‌ها بر سازه‌ها و نیروگاه‌های دریایی قرار دارد. دانشجویان این گرایش با استفاده از شبیه‌سازی‌ها و تجزیه و تحلیل هیدرودینامیکی، به طراحی بهینه سازه‌هایی که تحت‌تأثیر شرایط دریایی قرار می‌گیرند، می‌پردازند.
گرایش نقشه‌برداری دریایی:
این گرایش شامل تهیه نقشه‌های دریایی جغرافیایی و زیرآبی، اندازه‌گیری عمق دریا، شناسایی رسوبات دریایی و ناهمواری‌های زیرآبی است. دانشجویان این گرایش از فناوری‌های پیشرفته مانند لیزر اسکنرها و سیستم‌های تصویربرداری تحت آب برای نقشه‌برداری و بررسی اطلاعات دریایی استفاده می‌کنند.
گرایش مهندسی نفت و گاز دریایی:
شامل مطالعه و طراحی سکوهای نفتی و گازی دریایی، سیستم‌های حفاری دریایی و خطوط لوله انتقال نفت و گاز دریایی است. دانشجویان این گرایش با مسائل مربوط به بهره‌برداری و بهینه‌سازی منابع نفت و گاز دریایی، صنعت نفت و گاز و محیط زیست دریایی آشنا می‌شوند.
گرایش مدیریت و اقتصاد دریایی:
این گرایش شامل مطالعه و تحلیل جنبه‌های مدیریتی و اقتصادی صنعت دریایی و منابع دریایی است. دانشجویان این گرایش با مفاهیم مدیریت پروژه‌های دریایی، حقوق دریایی، امنیت دریایی، تجارت بین‌المللی دریایی و اقتصاد سازنده دریایی آشنا می‌شوند. آنها می‌توانند در حوزه‌های مختلفی نظیر مدیریت بنادر، حمل و نقل دریایی، بازرگانی بین‌المللی و تجارت دریایی فعالیت کنند.
فضای کاری و آیندۀ شغلی رشتۀ مهندسی دریا
صنعت نفت و گاز:
فارغ‌التحصیلان مهندسی دریا می‌توانند در صنعت نفت و گاز دریایی فعالیت کنند. آنها می‌توانند در طراحی و ساخت سکوهای نفتی و گازی، حفاری و استخراج منابع دریایی، خطوط لوله انتقال نفت و گاز دریایی و مدیریت پروژه‌های نفت و گاز دریایی مشغول شوند.
حمل و نقل دریایی:
فارغ‌التحصیلان می‌توانند در صنعت حمل و نقل دریایی و تجارت بین‌المللی فعالیت کنند. آنها می‌توانند در طراحی و ساخت کشتی‌ها، مهندسی سیستم‌های ناوبری و مانور کشتی، مدیریت بنادر و سازمان‌های حمل و نقل دریایی و تجارت بین المللی به کار گرفته شوند.
مهندسی ساحل و بنادر:
فارغ‌التحصیلان مهندسی دریا می‌توانند در طراحی و ساخت بنادر، پل‌های دریایی، اسکله‌ها، تونل‌های زیرآبی و سیستم‌های حفاظتی سواحل و بنادر فعالیت کنند.
تحقیقات علمی:
فارغ‌التحصیلان می‌توانند در دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و مراکز تحقیق و توسعه در زمینه‌های هیدرودینامیک، نقشه‌برداری دریایی، مهندسی سواحل و بنادر و محیط زیست دریایی فعالیت کنند.
مشاوره و خدمات فنی:
فارغ‌التحصیلان مهندسی دریا می‌توانند بهعنوان مشاوران و ارائهدهندگان خدمات فنی در زمینه‌های مختلفی نظیر طراحی و ساخت سازه‌های دریایی، هیدرودینامیک، حفاظت سواحل و بنادر، نقشه‌برداری دریایی و پروژه‌های نفتی و گازی فعالیت کنند. با توجه به رشد صنعت نفت و گاز، حمل و نقل دریایی و توسعه منابع دریایی، بازار کار برای فارغ‌التحصیلان مهندسی دریا پتانسیل بالایی دارد.
توانایی‌های لازم برای موفقیت در رشتۀ مهندسی دریا
مهارت‌های فنی:
شامل دانش و مهارت‌های فنی مرتبط با مهندسی دریا نظیر هیدرودینامیک، سازه‌های دریایی، نقشه‌برداری دریایی، سیستم‌های ناوبری و مانور کشتی و غیره است. این مهارت‌ها برای طراحی، ساخت و عملیات سازه‌ها و تجهیزات دریایی ضروری هستند.
مهارت‌های تحلیلی و مسئله‌گری:
توانایی تحلیل و حل مسائل پیچیده در زمینه مهندسی دریا از جمله اهمیت‌های اصلی است. برای روبه‌رو شدن با چالش‌های فنی و عملی در زمینۀ طراحی و عملیات دریایی، توانایی تفکر منطقی و آنالیز مسائل اساسی است.
مهارت‌های کامپیوتری:
به‌دلیل استفاده گسترده از نرم‌افزارها و ابزارهای محاسباتی در مهندسی دریا، توانایی استفاده ماهرانه از نرم‌افزارهای مدل‌سازی، طراحی سه‌بعدی، تجزیه و تحلیل عددی و غیره بسیار مهم است.
مهارت‌های ارتباطی:
مهندسین دریا باید توانایی خوبی در ارتباط با تیم‌های مختلف داشته باشند. این شامل توانایی همکاری، ارائه گزارش‌های فنی، ارتباط با مشتریان و همچنین مهارت‌های ارتباطی پروژه می‌شود.
مدیریت پروژه:
در صورتی که بهعنوان مهندس دریایی در بخش مدیریتی یا رهبری واحد‌های پروژه فعالیت کنید، مهارت‌های مدیریتی برای برنامه‌ریزی، کنترل و مدیریت منابع و زمان بسیار ضروری است.
علاقه به دریا:
علاقه قوی به محیط دریا و عشق به کار در این محیط طبیعی بسیار مهم است. این علاقه می‌تواند به شکل تجربه در تفریحات دریایی، علاقه به زندگی در سواحل و یا دیدن پتانسیل‌های صنعتی دریایی شکل گیرد.
مهاجرت تحصیلی و شغلی از طریق رشتۀ مهندسی دریا
مهاجرت تحصیلی در رشتۀ مهندسی دریا به دانشجویان فرصتی مناسب برای ارتقاء دانش و تخصص در زمینه‌های مرتبط با دریا و تکنولوژی‌های نوین مرتبط با حوزه دریایی می‌دهد.
بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی مهاجرتی در این رشته، تجهیزات پیشرفته‌ای برای تحقیقات و آموزش در زمینۀ مهندسی دریا و اقیانوسی دارند که به دانشجویان امکان انجام تحقیقات پیشرو و آموزش عملی را می‌دهد.
دانشجویان مهاجرتی در رشتۀ مهندسی دریا با ارتباط با اساتید و دانشجویان از کشورها و فرهنگ‌های مختلف، می‌توانند تجربیات جدیدی بدست آورند و از محیط تحصیلی چندفرهنگی بهره‌برداری کنند.
رشتۀ مهندسی دریا از جمله حوزه‌هایی است که با افزایش نیاز به توسعه بنادر، فرآیندهای حمل و نقل دریایی و حفاظت از منابع دریایی، مهندسان متخصص در این حوزه دارای فرصت‌های شغلی مناسبی هستند.پ
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور