آیا تا به حال به دستگاه‌های پیچیده‌ای که از آنها استفاده می‌کنیم فکر کرده‌اید؟ یا به‌عنوان مثال، چگونه اتومبیل‌ها، هواپیماها، لوازم خانگی، و یا حتی قطعات الکترونیکی ساخته می‌شوند؟
مهندسی مکانیک، یکی از بزرگ‌ترین رشته‌های مهندسی است که با استفاده از نظریه، طراحی، تحلیل و مدیریت فرآیندهای مکانیکی، به ساخت، طراحی و تولید قطعات و محصولات مختلف کمک می‌کند.
در این مقاله، قصد داریم با معرفی رشتۀ مهندسی مکانیک، به داوطلبان کمک کنیم تا با این رشته آشنا شوند و برای انتخاب رشته مناسب بهتر تصمیم‌گیری کنند.
گرایش‌های رشتۀ مهندسی مکانیک
گرایش‌های مهندسی مکانیک در مقطع لیسانس شامل طراحی جامدات، حرارت و سیالات، و ساخت و تولید هستند.
گرایش طراحی جامدات:
دانشجویان با استفاده از نرم‌افزارهای مدل‌سازی سه‌بعدی و کامپیوتر، قطعات مختلف را طراحی می‌کنند. با استفاده از اصول مهندسی و علم مواد، قطعات به صورت دقیق و بادوام طراحی می‌شوند. این گرایش شامل طراحی ابزارهای دقیق، موتورها، قطعات خودرو و هواپیما و… است.
گرایش حرارت و سیالات:
در این گرایش، به بررسی جریان‌های سیالات، اصول انتقال حرارت، سیستم‌های خنک‌کننده و گرم‌کننده، و انرژی‌های تجدیدپذیر می‌پردازند. از کاربردهای این گرایش میتوان به طراحی سیستم‌های خنک‌کننده و حرارتی، تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر و… اشاره کرد.
گرایش ساخت و تولید:
با استفاده از اصول مهندسی مکانیکی، فرآیندهای تولید و ماشین‌آلات را طراحی می‌کنند. این گرایش شامل طراحی ماشین‌آلات تولید، خطوط تولید، صنایع فلزی و قالب‌سازی است. به‌عنوان مثال، در این گرایش دانشجویان می‌توانند به طراحی دستگاه‌های CNC، ماشین‌آلات صنعتی، تجهیزات پزشکی و… بپردازند.
مهندسی مکانیک، مهندسی مادر
رشتۀ مهندسی مکانیک جزو رشته‌های جامع است که اصطلاحاً به آن مهندسی مادر می‌گویند. این رشته تشابهات و واحدهای مشترک زیادی با بسیاری از رشته‌های مهندسی از جمله مهندسی شیمی، مهندسی هوافضا، مهندسی دریا و … دارد.
آیندۀ شغلی و بازار کار رشتۀ مهندسی مکانیک
بازار کار جهانی در سال‌های اخیر با شتاب و سرعت رشد چشمگیری روبرو بوده است و این رشد از دو عامل اصلی تاثیرگذار برخوردار بوده است: اولین عامل، توسعه سخت‌افزاری و پیشرفت مسائل مهندسی مکانیک است. با پیشرفت فناوری و تکنولوژی، نیاز به تولید و استفاده از تجهیزات و وسایل جدید در حوزۀ مهندسی مکانیک افزایش یافته و به همین دلیل کارآفرینان و شرکت‌های فناوری سعی در تولید تجهیزات و دستگاه‌های مدرن و پیشرفته دارند.
دومین عامل، گرایش به سمت تولید داخل و ایجاد تکنولوژی تولید تجهیزات و وسایل در داخل کشور است. این روند به‌دلیل افزایش هزینه‌های واردات و نیاز به برقراری استقلال در تولید و صادرات، به‌عنوان یک راهکار مطرح شده است که باعث افزایش تولید و اشتغال در داخل کشور می‌شود. به همین دلیل، سرمایه‌گذاران خصوصی و دولتی در حوزۀ تولید تجهیزات و وسایل جدید فعالیت می‌کنند که باعث ارتقای بازار کار و رشد چشمگیر آن می‌شود.
زمینه‌های شغلی
مهندسی مکانیک به‌عنوان یکی از حوزه‌های فنی و مهندسی، در بسیاری از صنایع و قطعات مختلف کاربرد دارد. از جمله کاربردهای مهندسی مکانیک میتوان به طراحی و ساخت ماشین‌آلات و قطعات آنها، طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاه‌ها، طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم‌های انتقال و تصفیه آب، سیستم‌های پالایشگاه‌ها و کارخانجات، طراحی و ساخت تأسیسات حرارتی و برودتی ساختمان‌ها، طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، ساخت تجهیزات دفاعی و ساخت ربات‌ها، بازوهای مکانیکی و سیستم‌های تولید اشاره کرد.
فضای کار مهندسان مکانیک شامل طراحی، محاسبه و شبیه‌سازی قطعات مکانیکی، انجام آزمایشات و تست‌های مکانیکی، تولید و نگهداری قطعات مکانیکی و نظارت بر کیفیت آنها، پایش و نظارت بر روند تولید در صنایع فرآوری و تولید، تحلیل عیوب و مشکلات فنی و اجرایی قطعات، مدیریت پروژه‌های مهندسی مکانیک و تحلیل و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید است.
مهارت‌های لازم برای موفقیت در مهندسی مکانیک
برای موفقیت در رشتۀ مهندسی مکانیک، باید از مهارت‌های فنی و نرم‌افزاری شاخصی برخوردار باشید.
از جمله مهارت‌های فنی مهندسی مکانیک میتوان به مهارت در طراحی و تحلیل سیستم‌های مکانیکی، شناخت عمیق از مباحث ریاضی، فیزیک، مکانیک، مواد و دینامیک، مهارت در استفاده از نرم‌افزارهای مهندسی مکانیک مانند SolidWorks و ANSYS و مهارت در انجام محاسبات و شبیه‌سازی‌های مکانیکی اشاره کرد.
علاوه بر مهارت‌های فنی، مهارت‌های نرم‌افزاری نیز برای موفقیت در رشتۀ مهندسی مکانیک بسیار مهم هستند. به‌عنوان مثال، مهارت در مدیریت پروژه، توانایی کار در تیم، مهارت در ارتباط با مشتریان و همکاران، توانایی حل مسئله، خلاقیت و نوآوری و توانایی انعطاف‌پذیری در برابر شرایط پیش‌آمده نیز از جمله مهارت‌های نرم‌افزاری مهندسی مکانیک است.
به علاوه، برای موفقیت در این رشته، نیز باید به روز با آخرین تکنولوژی‌ها و تحولات صنعتی مرتبط با مهندسی مکانیک باشید و دارای دانش فنی قوی باشید.
مهاجرت و تحصیل مهندسی مکانیک در خارج از کشور
تحصیل در خارج از کشور در رشتۀ مکانیک یکی از گزینه‌های جذاب برای دانشجویان و فارغ التحصیلان این رشته است. به‌طور کلی، تحصیل در خارج از کشور می‌تواند فرصتی بسیار خوب برای افزایش سطح دانش و تجربه عملی در زمینه مکانیک باشد.
برخی از مزایای تحصیل در خارج در رشتۀ مکانیک عبارتند از:
- دسترسی به منابع و تجهیزات بیشتر: دانشگاه‌های خارج از کشور با تجهیزات پیشرفته و منابع کافی در زمینۀ مکانیک مجهز هستند.
- تجربۀ عملی در صنعت: با حضور در محیط‌های آموزشی در خارج از کشور، دانشجویان و فارغ التحصیلان می‌توانند به صورت مستقیم با شرکت‌های بزرگ و معتبر در زمینۀ مکانیک همکاری کنند و تجربۀ عملی بیشتری کسب کنند.
- افزایش فرصت‌های شغلی: فارغ التحصیلان از دانشگاه‌های خارج از کشور در زمینۀ مکانیک با استفاده از ارتباطات حرفه‌ای خود به راحتی می‌توانند به فرصت‌های شغلی بیشتری دست یابند.
- ارتباط با همکاران بین‌المللی: تحصیل در خارج از کشور فرصتی برای برقراری ارتباط با همکاران بین‌المللی است که می‌تواند نقش مهمی در افزایش شبکه حرفه‌ای داشته باشد.
- افزایش سطح زبان: با تحصیل در خارج از کشور، دانشجویان و فارغ التحصیلان می‌توانند زبان انگلیسی خود را بهبود بخشند و این می‌تواند فرصت‌های شغلی آنها را در بین شرکت‌های بین‌المللی افزایش دهد. با این حال، تحصیل در خارج از کشور نیز ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد. برخی از این چالش‌ها عبارتند از: نبود خانواده و دوستان، هزینه‌های بالای تحصیل، تفاوت در فرهنگ و عادات و زبان محیط جدید و …
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور