درس اول اقتصاد دهم: کسب و کار و کارآفرینی
رموز کسب و کار موفق چیست؟ چه اسراری در کارآفرینی موفق و کسب و کارهای پربازده و سودمند نهفته است؟ چه راهکارهایی برای این موضوع وجود دارد؟
همان‌قدر که احتمال شکست و از بین رفتن کسب و کاری وجود دارد، به همان اندازه نیز احتمال موفقیت و سودآوری وجود دارد.
کارآفرینی یک کار قدم به قدم از سطوح پایین به درجات بالا است.
کارآفرینی
تولید و عرضه محصولات جدید همراه با نوآوری و خطرپذیری، یا کشف راه جدید برای تولید – شجاعت برای شروع یک کسب و کار جدید و تبدیل امیدوارانه ایده به کسب و کار سودآور است.
ویژگی‌هایی برای شروع کارآفرینی
- مهارت ابتکار عمل برای جمع‌آوری عوامل در کنار هم برای تولید کالا یا خدمات
- نیازمند کار و تلاش زیاد برای نگهداری کسب و کار
- آگاهی و دانش مناسب برای اتخاذ تصمیم مناسب دربارۀ موقعیت شرکت، پیشنهاد محصول، قیمت‌گذاری، تبلیغ و استخدام نیروی کار
- داشتن توانایی مالی مناسب برای راه‌اندازی
- آگاهی از موفقیت کم یا عدم موفقیت در ابتدای کار
ویژگی مشترک کارآفرینان
- تیزبین: دیدن موقعیت‌ها و کسب و کارها در زمان عدم توجه دیگران
- نوآور: تبدیل ایده به فرآیند یا کسب و کار جدید
- ریسک‌پذیر: آوردن پس‌انداز و خوشنامی به میدان با شجاعت و تدبیر برای راه‌اندازی کسب و کار جدید
- خوش‌بین: واقع‌بین اما دلگرم به موفقیت اقتصادی
- پرانگیزه: دارای نظم، انضباط، پایداری، اشتیاق و توانایی حل مسئله
- یادگیرنده: آموختن از کارشناس و همکار و مشتری و وفق با شرایط بازار
- سازماندهنده: مدیریت و هماهنگی منابع به شکل کارایی
هزینه‌های تولید، درآمد و سود:
کارآفرین نیازمند هزینه‌کردن برای محصولات خود است. هزینه‌هایی برای مواد اولیه، اجارۀ مغازه، خریداری کارگاه یا دفتر، ماشین‌آلات، ابزار و سرمایه‌های فیزیکی، استخدام کارگر و کارمند و …
- پول صرف‌شده برای تولید: هزینه‌های تولید
- «اجاره» به صاحب زمین، شخص یا دولت
- «مزد» یا «حقوق» برای سرمایۀ انسانی
- در پایان، همه محصول و سود و ضرر برای صاحب کار
- کسب «درآمد» از فروش محصولات خود
- درآمد > هزینه: سود (تفاوت درآمد و هزینه)
- درآمد < هزینه: ضرر = تلاش برای افزایش درآمد (فراهم‌کردن بازار خوب و فروش کالا با قیمت مناسب) و کاهش هزینه (با صرفه‌جویی و افزایش بهره‌وری) و دوری از ضرر
کل محصول × قیمت = درآمد
درآمدها – هزینه‌ها = سود (زیان)
کسب درآمد حلال:
ویژگی افراد بدنام و سودجو:
استفاده از رانت، سوءاستفاده برای فریب و ظاهرسازی، ارزان خریدن و گران فروختن و انحصارطلبی، از پا درآوردن رقیب، اشتغال به کسب و کار حرام مثل احتکار نشر و تولید کتاب مبتذل و غیراخلاقی و … اهل رشوه دادن و رشوه گرفتن، فعالیت در شهرهای بزرگ برای رو نشدن حیله خود.
کسب درآمدی که حلال نباشد، باعث ظلم به هم‌نوعان و رفتن برکت از زندگی می‌شود. هم‌چنین سقوط اقتصاد فرد و جامعه را در بر دارد.
درس دوم اقتصاد دهم: انتخاب نوع کسب و کار
کسب و کار تنهایی یا شراکت با دیگران یا به‌صورت عام‌المنفعه
انواع روش‌های تولید از منظر سازمان تولید عبارتند از:
نوع اول: کسب و کار شخصی
- متعلق به یک شخص (غالباً در ایران به همین شکل است)
- مشاغل خویش‌فرمایی نمونه بارز این نوع کسب و کار است.
نوع دوم: شراکت
- اگر مسئول تمام تصمیمات مهم، سخت و دشوار خودتان باشید، حتی اگر دیگران هم با شما همکاری کنند، باز هم کسب و کار شخصی محسوب می‌شود.
- شریک در سود و زیان و دلسوزی برای کسب و کار به اندازۀ همدیگر
- متعلق به دو نفر یا بیشتر
- سهیم در سود و زیان به تناسب سهم
نوع سوم: شرکت
- برای افق‌های بزرگ‌تر و کسب سود بیشتر
- حرکت تدریجی با در نظرگرفتن عمل رقبا
- پیچیده‌ترین نوع کسب و کار
- دارای هویت قانونی
- شرکت مشابه یک انسان یا فرد
- دارای حقوق و تعهدات خاص
- دارای دارایی و وارد قرارداد شدن با افراد و شرکت‌های دیگر
- شکایت علیه دیگر شرکت‌ها و مورد شکایت قرار گرفتن
ایجاد یک شرکت:
- پرهزینه‌ترین نوع کسب و کار، مخصوصاً شرکت سهامی (به علت استفاده از پول دیگران برای راه‌اندازی)
- وضع قوانین توسط دولت برای اطمینان دادن به سرمایه‌گذاران و عدم فریب آن‌ها
- زمان‌بر و پرهزینه و نیازمند مشاورۀ حقوقی
- شاید نیازمند وکیل برای تشکیل و کمک برای تکمیل اساس‌نامه و سایر اسناد مورد نیاز باشد.
- اساس‌نامه
هدف شرکت از تشکیل – میزان سهام آن – چگونگی تقسیم و فروش – چگونگی تأمین سرمایۀ اولیه – چگونگی تقسیم سهام اولیه – حقوق و مسئولیت سهامداران – چگونگی انحلال شرکت
نوع چهارم: تعاونی‌ها
- با هدف تأمین نیازمندی‌های اعضا و کمک به وضعیت اقتصادی
- گردهم آمدن تولیدکننده برای بهره‌برداری از مزایای فعالیت‌های اقتصادی
- مراحل راه‌اندازی مشابه شرکت‌ها
- نحوه اداره: هر نفر یک رأی (صرف‌نظر از مقدار سرمایۀ تأمین کرده)
- توزیع سود به نسبت سرمایه هر عضو
نوع پنجم: مؤسسات غیرانتفاعی و خیریه‌ها
- نهادی قانونی برای انجام مأموریتی غیر سودآور با هدف غیرتجاری
- دارای زمینۀ انسانی و اجتماعی
- محدودۀ عمل محلی، ملی و حتی جهانی
اصول انتخاب درست
رعایت اصولی در هر کسب و کار
| اصل اول: محاسبۀ هزینۀ فرصت هر انتخاب! |
| هزینۀ فرصت یک انتخاب = از دست دادن ارزش بهترین گزینۀ بعدی |
| دلیل انتخاب یکی از دو گزینه: کمیابی در امکانات و داشته‌ها؛ بنابراین مجبور به «بده -بستان»: رهایی یک چیز و به دست‌آوردن چیز دیگر (گرفتن یکی و رهاکردن مابقی) |
| اصل دوم: شناسایی منبع کمیاب! |
| منابع کمیاب اولین امکانات برای تولید کالا و خدمات و به عبارتی عامل تولید هستند. |
| گاهی طبیعی / گاهی انسانی/ گاهی سرمایه‌های مالی |
| کارآفرینی: تمایل افراد به سازماندهی و عملیاتی کردن کسب و کارهای جدید با پذیرش خطر عدم موفقیت / در جست‌وجوی عملیات‌های سودآور، عوامل تولید و جمع‌آوری کردن این‌ها برای برآورده کردن نیازهای دیگران با تولید کالا و خدمات و کسب درآمد از همین محل |
| تلفیق انتخاب شخصی و انتخاب اجتماعی در دانش اقتصاد |
| دسترسی محدود به منابع |
| کمیابی باعث مبادله منابع در هر جامعه است. |
| در صورت خرید کالاهای مورد نیاز یک کشور از کشور دیگر باز هم مواجه با مشکل کمیابی و مبادله |
| اصل سوم: ترسیم قید بودجه خود! |
| قید بودجه: مقدار مشخص و محدود پول برای خرج کردن |
| محدودیت بودجه = بده – بستان بین گزینه‌ها |
| !اصل چهارم: فراموش کردن هزینه‌های دررفته |
| فراموش کردن هزینه‌های غیرقابل اجتناب و غیرقابل برگشت |
| هزینۀ دررفته: مثل پول افتاده در چاه عمیق و غیرقابل دسترس |
| نباید تأثیری در انتخاب و تصمیم داشته باشد. |
| چطور ارزیابی‌کردن هزینه‌ها: بخشی از تصمیم خوب |
| سنجیدن تصمیم‌ها در مقابل منافع |
| اصل پنجم: مقایسه بین هزینه‌ها و منافع |
| بخشی از تصمیم‌گیری منطقی: مقایسه تمام منافع با تمام هزینه‌ها (مقایسه بر اساس اطلاعاتی که داریم.) |
| بهترین رویکرد: بستگی به نوع تصمیم |
| دو نوع گسترده از انواع تصمیم اول: یک انتخاب از میان گزینه‌های دیگر / دیگری: انتخاب چه مقدار از هر چیز |
دلیل تصمیمات غیرمنطقی برخی مردم
پنج اشتباه رایج در تصمیم‌گیری
1- اثرگذاری حقه‌های فروش بر تصمیم‌گیری‌ها
2- توجه به هزینه‌های دررفته
3- بی‌صبری زیاد
4- اعتماد به نفس بیش از حد یا خودرأی بودن
5- چسبیدن به وضعیت فعلی
درس چهارم اقتصاد دهم: مرز امکانات تولید
الگوهای اقتصادی
| الگو نمایش ساده از واقعیت پیچیده / فقط نشان‌دهندۀ راه‌های اصلی و فرعی / عدم درگیری در جزئیات غیرلازم |
الگوی مرز امکانات تولید
| یک الگوی اقتصادی برای درک بده – بستان یک کشور در استفاده از منابع کمیاب |
الگوی مرز امکانات تولید
| چگونگی تقسیم منابع کمیاب در انواع تولیدات |
| مرز آنچه که منابع محدود می‌تواند تولید کند و آنچه نمی‌تواند. |
| نشان دادن هر سطح تولید با نقطه‌ای روی مرز |
هزینه فرصت اجتماع
| هر چیزی رایگانی برای تولید آن زمان مصرف می‌شود و هزینه فرصتی برای اجتماع دارد. |
کارایی و ناکارایی
| تلاش برای به دست‌آوردن کارایی به معنی یافتن موقعیتی برای پیشرفت |
| استفاده بهتر از هر فرصت، بدون بدتر شدن وضع دیگران: نشان‌دهندۀ کارایی اقتصاد کشور یا شرکت = بیش‌ترین استفاده از منابع |
| نقطۀ زیر مرز امکانات تولید: عدم استفاده اقتصاد از بیش‌ترین منابع (تولید بیش از یک کالا بدون حذف کالاهای دیگر) |
| هنگام ناکارا بوددن تولید: امکان تولید حداقل بیشتر از یک کالا بدون کاستن از تولید کالای دیگر |
ناحیۀ خارج از مرز
آرزوی رسیدن به آن‌ها در هر کشوری وجود دارد، با فرض ثابت‌ماندن منابع هم، به دلیل عدم وجود منابع کافی برای تولید در آن سطح غیرقابل دسترس است.
نویسنده: تیم مشاوره مقدم-زینب فخاریان