رشتۀ مددکاری اجتماعی در واقع یک رشتۀ حرفه‌ای است که به منظور استحکام خانواده و جامعه، خدمات و اقدامات اجتماعی ارائه می‌دهد. این رشته شامل تدابیر، مشاوره و فعالیت‌های حرفه‌ای است که در قالب نهادها، سازمان‌ها و مؤسسات رفاهی توانبخشی، اجتماعی، فرهنگی و تربیتی ارائه می‌شود.
هدف و ماهیت رشتۀ مددکاری اجتماعی
هدف اصلی رشتۀ مددکاری اجتماعی، ایجاد تغییر و دگرگونی مناسب در شرایط مادی و معنوی افراد و اقشار جامعه است. مددکاران اجتماعی در این رشته با ارائۀ خدمات و مشاوره به افراد و خانواده‌ها در مواجهه با مشکلات اجتماعی، اقتصادی، روانی، تربیتی و فرهنگی، بهبود کیفیت زندگی آنها را تسهیل می‌کنند.
برای دستیابی به این اهداف، مددکاران اجتماعی می‌توانند با ارائۀ راهنمایی و پشتیبانی در زمینه‌های مختلف مانند بهبود روابط خانوادگی، حل و فصل درگیری‌ها، کمک به افراد در بالابردن سطح تحصیلات و مهارت‌های شغلی، ارائۀ خدمات روانشناختی و روان‌درمانی، ارائۀ خدمات مالی و اقتصادی، و بهبود شرایط مسکن و سلامتی، به مردم کمک کنند.
گرایش‌های رشتۀ مددکاری اجتماعی
در رشتۀ مددکاری اجتماعی، گرایش‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام به جوانب خاصی از مددکاری اجتماعی تمرکز می‌کنند. در زیر، توضیح مختصری دربارۀ دو گرایش رایج در رشتۀ مددکاری اجتماعی پرداخته می‌شود.
گرایش مددکاری اجتماعی فردی:
این گرایش، تمرکز بر روابط فردی و روانشناختی با افرادِ مواجه با مشکلات اجتماعی دارد. مددکاران اجتماعی در این حوزه با ارائۀ مشاوره، پشتیبانی روانشناختی، تحلیل و ارزیابی نیازهای فردی و توسعه برنامه‌های توانبخشی، به افراد کمک می‌کنند تا مشکلات روانشناختی و اجتماعی خود را مدیریت و بهبود بخشند.
گرایش مدیریت خدمات اجتماعی:
در این گرایش، تمرکز بر توسعه و مدیریت برنامه‌ها و سیستم‌های خدمات اجتماعی است. مددکاران اجتماعی در این حوزه با بررسی نیازهای جامعه، برنامه‌ریزی، تحلیل و ارزیابی خدمات اجتماعی، مدیریت منابع و هماهنگی با سایر نهادها و مؤسسات، بهبود کیفیت و دسترسی به خدمات اجتماعی را تسهیل می‌کنند.
وظایف مددکار اجتماعی
- ارائۀ خدمات مشاوره‌ای
- خدمات اجتماعی
- رسیدگی به مشکلات و کمک به حل آنها
- بررسی معضلات اجتماعی
فضای کاری و آیندۀ شغلی رشتۀ مددکاری اجتماعی
رشتۀ مددکاری اجتماعی فضای کاری گسترده‌ای را در بخش‌های مختلف از جمله بهزیستی، پرورشگاه‌ها، مراکز نگهداری افراد بی‌سرپرست، مراکز مشاوره، مراکز بازپروری، مراکز اصلاح و تربیت، درمان اعتیاد، زندان‌ها و سایر سازمان‌های رفاهی، حمایتی و امدادی ایجاد می‌کند.
در زمینۀ بهزیستی، مددکاران اجتماعی به ارائۀ خدمات و پشتیبانی به افراد و خانواده‌های نیازمند می‌پردازند. این شامل کمک به افراد با درآمد کم، بیکاران، سالمندان، کودکان بی‌سرپرست و افراد دارای معلولیت است. مددکاران اجتماعی می‌توانند منابع مالی، مسکن، غذا، مشاوره روانشناختی و خدمات بهداشتی را فراهم کنند و به مشکلات آنها رسیدگی کنند.
در پرورشگاه‌ها و مراکز نگهداری افراد بی‌سرپرست، مددکاران اجتماعی با بهبود شرایط زندگی و توسعه مهارت‌های زندگی افراد بی‌سرپرست سعی در تأمین نیازهای جسمی و روانی آنها دارند. آنها می‌توانند به تدریس مهارت‌های اجتماعی و حرفه‌ای، ارائۀ خدمات تحصیلی و شغلی و همچنین ارائۀ مشاوره راهنمایی شغلی بپردازند.
مراکز مشاوره، مراکز بازپروری و مراکز اصلاح و تربیت عموماً برای افرادی که با مشکلات روانی، رفتاری یا اجتماعی مواجه هستند، ارائۀ خدمات و مشاوره می‌کنند. مددکاران اجتماعی در این مراکز برای تشخیص مشکلات، ارائۀ راهکارهای مناسب و حمایت از فرد در فرآیند بازگشت به جامعه فعالیت می‌کنند.
درمان اعتیاد نیز یکی از حوزه‌های کاری مددکاران اجتماعی است. آنها در مراکز درمان اعتیاد به ارائۀ خدمات روانشناختی، مشاوره، تحقیقات و پشتیبانی برای افراد مبتلا به اعتیاد مشغول هستند.
توانایی‌های لازم برای موفقیت در رشتۀ مددکاری اجتماعی
رشتۀ مددکاری اجتماعی نیازمند توانایی‌ها و ویژگی‌های خاصی است که شامل عواملی مانند روحیۀ قوی برای دیدن معضلات در زندگی افراد، توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران و شناخت خوب از خود است. در ادامه به توضیح هر یک از این توانایی‌ها می‌پردازیم:
- روحیۀ قوی برای دیدن معضلات: در رشتۀ مددکاری اجتماعی، ممکن است با مشکلات و معضلات جامعه روبه‌رو شوید. بنابراین، داشتن روحیۀ قوی و توانایی برای مواجهه با این معضلات، احساس همدردی و تأثر قابل قبول از مشکلات دیگران و انگیزه برای کمک به آنها بسیار مهم است.
- توانایی برقراری ارتباط: به‌عنوان یک مددکار اجتماعی، شما باید قادر باشید ارتباطات قوی و مؤثری را با افراد مختلف برقرار کنید. این شامل مهارت در گوش‌دادن فعال، قدرت همدردی، توانایی ایجاد اعتماد و ارائۀ پشتیبانی به مراجعه‌کنندگان است.
- شناخت خوب از خود: برای مددکاری اجتماعی مؤثر، شناخت خوب از خود و آگاهی از اعتقادات، ارزش‌ها، قوانین شخصی و محدودیت‌های خود بسیار مهم است. این شناخت به شما کمک می‌کند تا در برابر استرس‌ها و سختی‌های شغلی، حفظ حدواسطه و از خود نگه دارید و بهترین خدمات را به مراجعه‌کنندگان ارائه دهید.
توانایی‌های فردی که برای مددکاری اجتماعی لازم است، همچنین شامل مهارت‌های ارتباطی، مشاوره، حل مسئله، تحلیل اجتماعی و فرهنگی، توانایی کار تیمی و برنامه‌ریزی است. با تقویت این توانایی‌ها، شما می‌توانید در رشتۀ مددکاری اجتماعی بهتر عمل کنید و به موفقیت در این حوزه نزدیک‌تر شوید.
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور