رشتۀ گفتار درمانی یا همان توانبخشی گفتار و زبان، به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات گفتاری و زبانی می‌پردازد. این رشته از جنبه‌های مختلفی از جمله ارتباط بین شنوایی و گفتار، شکل‌گیری و توسعه زبان، اختلالات صوتی و اختلالات زبانی در افراد مختلف بررسی میشود.
گرایش‌های رشتۀ گفتار درمانی
گرایش سالمندشناسی:
در این گرایش، تخصص‌های مرتبط با گفتار و زبان سالمندان مورد بررسی قرار می‌گیرد. متخصصان این حوزه به ارتقاء و بهبود گفتار و زبان در افراد سالمند می‌پردازند که به علت پیری و شرایط بهداشتی خاص، نیازمند مداخلات خاصی هستند.
گرایش علوم اعصاب:
در این گرایش به مطالعه ارتباطات مغز و سیستم عصبی با گفتار و زبان پرداخته میشود. متخصصان این حوزه سعی دارند با درک عملکرد مغز و اعصاب، مشکلات گفتاری و زبانی را تشخیص دهند و روش‌های مناسبی برای درمان آنها ارائه دهند.
گرایش مهندسی پزشکی:
در این گرایش، از تکنولوژی‌ها و ابزارهای مهندسی پزشکی برای تشخیص و درمان مشکلات گفتاری و زبانی استفاده میشود. متخصصان این حوزه تلاش می‌کنند تا با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، بهبود گفتار و زبان را در افراد ممکن سازند.
گرایش مشاوره توانبخشی:
در این گرایش، تخصص‌های مرتبط با مشاوره و توانبخشی افراد با مشکلات گفتاری و زبانی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. متخصصان این حوزه به ارائه مشاوره و راهنمایی به افراد برای بهبود گفتار و زبان و پیشرفت در این زمینه می‌پردازند.
گرایش انفورماتیک پزشکی:
در این گرایش، از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای تسهیل در تشخیص، آموزش و مداخلات درمانی در حوزۀ گفتار و زبان استفاده میشود. متخصصان این حوزه سعی دارند تا با استفاده از اطلاعات دقیق و دسترسی به منابع مرتبط، بهترین راهکارها را برای بهبود گفتار و زبان ارائه دهند.
ادامه تحصیل در رشتۀ گفتار درمانی
در ایران امکان ادامۀ تحصیل در رشتۀ گفتار درمانی تا مقطع دکترا وجود دارد.
وظایف گفتار درمانگر
- کشف علت وقوع مشکل گفتاری
- برطرف‌‌کردن مشکلات گفتاری، تکلم و… به‌وسیله آموزش‌های مناسب
- صحبت با خانواده‌های کودکان و ارائه راه‌حل‌های تکمیل‌کنندۀ درمان
- آموزش برخورد مناسب با کودک دارای اختلال گفتاری
مزایا و معایب رشتۀ گفتار درمانی
مزایا:
- امکان فعالیت در بخش‌های خصوصی: فارغ‌التحصیلان رشتۀ گفتار درمانی می‌توانند در بیمارستان‌ها، مطب‌ها، مراکز درمانی و کلینیک‌های خصوصی مشغول به کار شوند.
- عدم اشباع بازار کار: با توجه به نیاز روزافزون به خدمات گفتار درمانی، بازار کار این رشته هنوز اشباع نشده و فرصت‌های شغلی مناسبی برای فارغ‌التحصیلان وجود دارد.
- جایگاه پیشرفت بسیار: این رشته در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به مشکلات گفتاری و زبانی نقش بسزایی دارد و جایگاه پیشرفت و رشد بسیاری دارد.
- امکان اشتغال خود‌کار: فارغ‌التحصیلان رشتۀ گفتار درمانی می‌توانند به صورت خود‌کار و مستقل کار کنند و مطب یا مرکز خود را راه‌اندازی کنند.
معایب:
- ظرفیت کم استخدام دولتی: در مقایسه با بخش‌های خصوصی، میزان استخدام در بخش‌های دولتی و دانشگاه‌ها معمولاً کمتر است و ممکن است باعث رقابت بیشتر در بازار کار شود.
- قرار نگرفتن خدمات این رشته در بیمه‌های پایه: در برخی کشورها، خدمات گفتار درمانی بهطور کامل در بیمه‌های پایه تحت پوشش قرار نمی‌گیرد که ممکن است برای برخی بیماران دسترسی به این خدمات را محدود کند.
- مسئولیت‌های اجتماعی: فارغ‌التحصیلان این رشته مسئولیت‌های اجتماعی بسیاری را به عهده دارند و باید با انسان‌ها با مشکلات گفتاری و زبانی به‌خوبی برخورد کنند که نیاز به تجربه و مهارت دارد.
- زمان‌بر بودن: تحلیل و تشخیص مشکلات گفتاری و زبانی نیازمند زمان و تعامل بیشتر با بیمار است که ممکن است زمان‌بر و پرکار باشد.
فضای کاری و آیندۀ شغلی رشتۀ گفتار درمانی
- درمانگاه‌ها و مراکز بهداشت: این مراکز دارای ارائه خدمات درمانی جامع هستند. درمانگاه‌ها می‌توانند شامل تیم‌های چندتخصصی باشند که شامل پزشکان، روانشناسان، فیزیوتراپیست‌ها، و نوارشناسان باشند. این مراکز به افراد با مشکلات جسمی و روانی کمک می‌کنند و برنامه‌های درمانی مناسب را برای آنها تعیین می‌کنند.
- مراکز ویژۀ توانبخشی: این مراکز برای افرادی که مشکلات فیزیکی دارند و نیاز به بازسازی، توانبخشی است، فعالیت می‌کنند. در اینجا، تیمی از متخصصان شامل فیزیوتراپیست‌ها، علاجگران شغلی، گفتاردرمان‌ها و سایر تخصص‌ها به عملکرد و بازتوانی بیماران کمک می‌کنند.
- مراکز آموزش و پرورش استثنایی: این مراکز برای افرادی با نیازهای ویژه و اختلالات توسعه‌ای فعالیت می‌کنند. آنها برنامه‌های آموزشی و پرورشی منحصربه‌فرد را برای افراد با اختلالات آموزشی، اعتیاد، اختلالات رفتاری و سایر مشکلات ذهنی و جسمی ارائه می‌دهند.
- تأسیس دفتر کاردرمانی: این دفاتر به صورت خصوصی توسط کاردرمان‌ها تأسیس می‌شوند. تاسیس دفتر نیازمند مدرک بالاتر از لیسانس و داشتن سابقه اشتغال است.
توانایی‌های لازم برای موفقیت در رشتۀ گفتاردرمانی
- صبر بسیار بالا: در گفتار درمانی، برخورد با مشکلات و چالش‌هایی که بیماران با آنها روبه‌رو هستند، نیازمند صبر و پافشاری است. بیماران ممکن است بهطور تدریجی پیشرفت کنند و نیاز به تکرار و تمرین داشته باشند، بنابراین صبر و استقامت برای کمک به آنها در رسیدن به هدف لازم است.
- روابط اجتماعی قوی: در گفتار درمانی، برقراری ارتباط نزدیک با بیماران و خانواده‌هایشان امری حیاتی است. توانایی برقراری ارتباط مؤثر، گوشدادن فعالانه و همدلی با بیماران و خانواده‌ها به شما کمک می‌کند تا یک محیط امن و حامی ایجاد کنید.
- شخصیت منعطف: در رشتۀ گفتار درمانی، هر بیمار دارای نیازها، خصوصیات و وضعیت‌های منحصربه‌فرد است. بنابراین، داشتن شخصیتی منعطف و قابل تطبیق با تفاوت‌ها و نیازهای مختلف بیماران و خانواده‌ها ضروری است. این شامل توانایی تغییر سبک‌های ارتباطی، تنظیم برنامه‌های درمانی و پاسخگویی به نیازهای فردی مختلف است.
- آگاهی به علوم روانشناسی و توانایی ایجاد انگیزه: در گفتار درمانی، آگاهی از روانشناسی و فرآیندهای روانی بیماران بسیار مهم است. شناخت مبانی روانشناختی و عوامل مؤثر در تغییر رفتار، به شما کمک می‌کند تا بیماران را بهطور مؤثر و کارآمد هدایت کنید. همچنین، توانایی ایجاد انگیزه در بیماران و تحریک آنها برای تغییر و بهبود، نقش مهمی در فرایند گفتار درمانی دارد.
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور