رشتۀ راهنمایی و مشاوره یک رشتۀ تحصیلی است که در آن دانشجویان به یادگیری مهارت‌ها و دانش‌های مربوط به ارائۀ راهنمایی و مشاوره به افراد مختلف می‌پردازند. در این رشته، دانشجویان با مفاهیم و تکنیک‌های مربوط به ارتباطات بین فردی، توانمندسازی، روانشناسی، مشاوره تحصیلی و مشاورۀ روان‌شناختی آشنا می‌شوند.
گرایش‌های رشتۀ راهنمایی و مشاوره
رشتۀ راهنمایی و مشاوره، چندین گرایش مختلف دارد که هر کدام به زمینه‌های خاصی از مشاوره تمرکز می‌کنند. برخی از گرایش‌های رایج در رشتۀ راهنمایی و مشاوره عبارتند از:
گرایش مشاور شغلی:
در این گرایش، مشاوران متمرکز بر کمک به افراد در انتخاب شغل مناسب و مشاورۀ حرفه‌ای هستند. آن‌ها ممکن است در حوزه تحلیل توانمندی‌ها، ارزیابی شغلی، تهیۀ رزومه، مصاحبۀ شغلی و مسائل مرتبط فعالیت کنند.
گرایش مشاور خانواده:
در این گرایش، مشاوران تلاش می‌کنند تا اعضای خانواده را در مسائل مرتبط با روابط خانوادگی، تعاملات بین فردی، مشکلات زناشویی، تربیت کودکان و سایر مسائل خانوادگی راهنمایی کنند.
گرایش مشاور تحصیلی:
در این گرایش، مشاوران به دانش‌آموزان و دانشجویان کمک می‌کنند تا در مسیر تحصیلی خود تصمیمات صحیح بگیرند. آن‌ها ممکن است در حوزۀ انتخاب رشتۀ تحصیلی، مشاورۀ تحصیلی، مهارت‌های تحصیلی و مسائل مرتبط فعالیت کنند.
گرایش مشاور توانبخشی:
در این گرایش، مشاوران به افراد با نیازهای ویژه و معلولیت‌ها کمک می‌کنند. آن‌ها ممکن است در حوزۀ توانبخشی شغلی، توانبخشی تربیتی، توانبخشی اجتماعی و مسائل مرتبط فعالیت کنند.
تفاوت رشتۀ مشاوره با روانشناسی
رشتۀ روانشناسی و رشتۀ مشاوره و راهنمایی دو رشتۀ مرتبط در حوزۀ رفتار و روانشناسی انسان هستند، اما تفاوت‌هایی نیز بین آن‌ها وجود دارد.
رشتۀ روانشناسی علمی است که به بررسی روانشناسی عاملی و بالینی انسان می‌پردازد. دانشجویان روانشناسی در حین تحصیل خود درک گسترده‌ای از فرآیندهای شناختی، رفتاری و عاطفی فرا می‌گیرند. آن‌ها با استفاده از روش‌های پژوهشی، مانند مطالعات آزمایشگاهی و مشاهده‌گری، رفتار و فرآیندهای روانی را مورد بررسی قرار می‌دهند. روانشناسان می‌توانند در زمینه‌های مختلفی فعالیت کنند، از جمله مشاوره، روان‌درمانی، تحقیقات پژوهشی، آموزش و تدریس و مطالعات سازمانی.
رشتۀ مشاوره و راهنمایی بیشتر بر روابط فردی و کمک به افراد در حل مشکلات و یافتن راه‌حل‌های سازنده تمرکز دارد. دانشجویان در این رشته مهارت‌های عملی مشاوره را آموزش می‌بینند و با استفاده از روش‌هایی مانند گفتگو و شنوایی فعال، به افراد کمک می‌کنند تا با مشکلات روانی، روابط بین فردی، مسائل خانوادگی و غیره مقابله کنند. مشاوران و راهنمایان معمولاً در مراکز مشاوره، مدارس، دانشگاه‌ها و سازمان‌ها مشغول به کار هستند.
آیندۀ شغلی و فضای کاری رشتۀ راهنمایی و مشاوره
مراکز مشاورۀ خصوصی:
فعالیت در مراکز مشاورۀ خصوصی، که به‌طور مستقل یا به صورت تیمی اداره می‌شوند، به مشاوران اجازه می‌دهد تا با مشتریان خصوصی در مسائل مختلفی از جمله روابط، روانشناسی، تحصیلات و شغل همکاری کنند.
مدارس:
مشاوران مدارس معمولاً در سطح ابتدایی، متوسطه و دانشگاه فعالیت می‌کنند. آن‌ها به دانش‌آموزان در انتخاب رشتۀ تحصیلی، مشکلات رفتاری و تحصیلی، توانمندسازی و مشاوره خانواده کمک می‌کنند.
ادارات و وزارتخانه‌ها:
در برخی از سازمان‌ها و ادارات دولتی مانند وزارت تربیت و آموزش، وزارت بهداشت، کار و رفاه اجتماعی، مشاوران استخدام می‌شوند تا به مسائل مرتبط با بهبود روابط کاری، کاهش استرس، مشاوره شغلی و مسائل خانوادگی پرداخته و به کارکنان کمک کنند.
مراکز فرهنگی و جوانان:
در مراکز فرهنگی و جوانان ممکن است مشاوران به نوجوانان و جوانان در مسائلی مانند همتاسازی، توانمندسازی جوانان، مشکلات روانی و اجتماعی و همچنین آموزش مهارت‌های زندگی کمک کنند.
شهرداری و بیمارستان‌ها:
برخی از شهرداری‌ها و بیمارستان‌ها مشاوران را استخدام می‌کنند تا به مسائل مربوط به بهداشت روان و مشاوره افراد بیمار کمک کنند.
توانایی‌های لازم برای موفقیت در رشتۀ راهنمایی و مشاوره
- خوب گوش دادن: به‌عنوان مشاور، توانایی فهمیدن و درک صحیح مشکلات و نیازهای مراجعین بسیار اساسی است. باید به‌طور فعال به مشتریان خود گوش بدهید، سؤالات مناسب بپرسید و توجه کامل به آن‌ها داشته باشید.
- خوب سخن گفتن: توانایی ارائۀ اطلاعات و پیام‌ها به شیوه‌های جذاب برای مراجعین مشاوره بسیار مهم است. باید بتوانید مفاهیم پیچیده را به زبان ساده توضیح دهید و مشاوره‌گیرندگان را درک کنید.
- صبر و بردباری و آرامش درونی: مشاوره گاهی اوقات به مواجهه با مشکلات و احساسات ناخوشایند مراجعین منجر می‌شود. برای پشتیبانی از مشاوران، توانایی صبر، بردباری و حفظ آرامش در مواجهه با وضعیت‌های استرس‌زا و طولانی مدت اهمیت دارد.
- اعتماد به نفس: اعتماد به نفس به شما کمک می‌کند تا به‌عنوان یک مشاور قابل اعتماد و مؤثر عمل کنید. باید به توانایی‌ها و دانش خود اعتماد کنید و اعتماد مشاوره‌گیرنده‌ها را نیز به دست آورید.
- علاقه به برقراری ارتباط با انسان‌ها: مشاوره در حقیقت برخورد با انسان‌ها و برقراری ارتباط مؤثر با آن‌ها است. باید علاقه‌مند به فهم دیگران و بررسی روابط اجتماعی باشید و بتوانید با مراجعین خود به شکلی متقابل و عمیق ارتباط برقرار کنید.
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور