رادیوتراپی یا درمان با استفاده از پرتوهای نافذ یونیزان، شامل استفاده از پرتوهای ایکس و گاما برای درمان بیماری‌های سرطانی است. هدف اصلی رادیوتراپی، از بینبردن حداکثر سلول‌های سرطانی با حداقل آسیب به سلول‌های سالم است.
روش درمان
در رادیوتراپی، پرتوهای نافذ یونیزان از منابع خارجی تولید می‌شوند و به بیمار اعمال می‌شوند. این پرتوها از طریق تغییرات در DNA سلول‌ها، سلول‌های سرطانی را نابود می‌کنند. با این حال، به‌دلیل حساسیت بیشتر سلول‌های سرطانی نسبت به سلول‌های سالم، پرتوهای نافذ یونیزان بیشتر در سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارند و سعی می‌شود که حداکثر سلول‌های سرطانی را نابود کنند.
برای دستیابی به این هدف، درمان رادیوتراپی ممکن است به صورت تکنیک‌های مختلف اعمال شود. برخی از این تکنیک‌ها عبارتند از:
رادیوتراپی خارجی (External Beam Radiation Therapy):
در این روش، پرتوهای نافذ یونیزان از منبع خارجی، مانند دستگاه لینیر گرید، به بیمار تحویل داده می‌شوند. با استفاده از ماهیچه‌های رادیوتراپی، پرتوها به ناحیۀ موردنظر هدایت می‌شوند و به سلول‌های سرطانی اعمال می‌شوند.
رادیوتراپی داخلی (Brachytherapy):
در این روش، منابع رادیواکتیو به صورت مستقیم در نزدیکی سلول‌های سرطانی قرار می‌گیرند. این منابع، می‌توانند درون بدن بیمار، در نزدیکی آن یا حتی در تومور قرار بگیرند. این روش به‌دلیل نزدیکی مستقیم منبع پرتو به سلول‌های سرطانی، سلول‌های سالم را کمتر تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
گرایش‌ها و ادامۀ تحصیل
رشتۀ رادیوتراپی در مقطع کارشناسی گرایشی ندارد. در مقطع کارشناسی ارشد می‌توان در رشته‌های رادیوبیولوژی و حفاظت پرتویی و سایر رشته‌های مشترک علوم پزشکی شرکت کرد.
تفاوت رشتۀ رادیوتراپی (پرتودرمانی) با رادیولوژی (پرتوشناسی)
رادیولوژی (پرتوشناسی) و رادیوتراپی (پرتودرمانی) دو حوزۀ مختلف در زمینۀ استفاده از پرتوهای الکترومغناطیسی هستند. در ادامه یک توضیح مختصر دربارۀ هر کدام ارائه می‌شود:
پرتوشناسی (رادیولوژی) به تصویربرداری اعضای مختلف بدن با استفاده از دستگاه‌های پرتوگیری می‌پردازد. این شاخۀ علمی شامل تکنیک‌هایی مانند: رادیوگرافی، سونوگرافی، تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI)، تصویربرداری مقطعی با کامپیوتر (CT Scan) و ماموگرافی است. مطالعه و تحلیل تصاویر ثبت‌شده توسط این دستگاه‌ها به‌منظور تشخیص بیماری‌ها، آسیب‌ها و تغییرات در ساختارهای داخلی بدن انجام می‌شود.
رادیوتراپی (پرتودرمانی) به استفاده از پرتوهای الکترومغناطیسی برای درمان بیماری‌ها می‌پردازد. در این روش، پرتوهای پرقدرت و بالقوه آسیب‌زا به سلول‌های سرطانی تحویل داده می‌شوند به‌منظور نابودی یا کاهش حجم تومور. هدف اصلی رادیوتراپی، کنترل و درمان بیماری‌ها است. این روش معمولاً از پرتوهای ایکس و گاما استفاده می‌کند، علاوه بر این ممکن است از منابع رادیواکتیو داخلی نیز استفاده شود.
رادیولوژی (پرتوشناسی) برای تصویربرداری و تشخیص بیماری‌ها استفاده می‌شود، درحالیکه رادیوتراپی (پرتودرمانی) برای درمان بیماری‌ها و استفاده از پرتوها جهت نابودی سلول‌های بدخیم به کار می‌رود.
فضای کاری و آیندۀ شغلی رشتۀ پرتودرمانی
رشتۀ رادیوتراپی یا تکنولوژی رادیوتراپی به‌عنوان یک حوزۀ متخصص پزشکی درمانی برای کار با اشعه استفاده می‌شود. رادیوتراپی به‌منظور درمان و کنترل بیماری‌های سرطانی، استفاده از اشعۀ یونیزانت را در پروسۀ درمانی به کار می‌برد.
فضای کاری رشتۀ رادیوتراپی شامل بیمارستان‌ها، مراکز درمان سرطان و مراکز تحقیقاتی در زمینۀ سرطان می‌شود. رادیوتراپی‌ستان‌ها و بخش‌های تصویربرداری پزشکی نیز جزء فضای کاری این رشته هستند. در این فضاها، رادیوتراپیست‌ها با بیماران درگیر درمان سرطان و ردیابی پاسخ بدن به درمان هستند.
آیندۀ شغلی رشتۀ رادیوتراپی با توجه به افزایش نرخ ابتلا به سرطان و نیاز روزافزون به درمان‌های رادیوتراپی، مطمئن و پایدار است. تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری در زمینه رادیوتراپی و درمان سرطان در حال توسعه است که نیاز به تخصص‌های مرتبط با این فناوری‌ها را افزایش می‌دهد. این رشتۀ شغلی فرصت‌های شغلی خوبی را برای فارغ‌التحصیلان خواهد داشت، همچنین درآمد قابل توجهی نیز دارد.
به‌طور کلی، رشتۀ رادیوتراپی یک زمینۀ پرمنافع و با آینده‌ای روشن در حوزۀ بهداشت است که متخصصان در این حوزه می‌توانند در کاهش بار سرطان و بهبود کیفیت زندگی بیماران نقش مهمی ایفا کنند.
مزایا و معایب رشتۀ پرتودرمانی
مزایا:
- محیط پاکیزه و عاری از آلودگی‌های ناشی از بیماری‌های عفونی
- عدم نیاز به گذراندن شیفت شب
- عدم ارتباط با تجمع زیاد بیماران مانند سایر رشته‌های پزشکی
معایب:
- قرارداشتن در معرض اشعه‌های مختلف
- هزینه‌های سنگین دستگاه‌های درمانی
توانایی‌های موردنیاز برای موفقیت در رشتۀ رادیوتراپی
- دقت بالا و حساسیت: کار در حوزۀ رادیوتراپی نیازمند دقت بسیار بالاست. شما باید قادر به کنترل و هدایت اشعه بوده و حساسیت بالایی را در برابر جزئیات فنی و محاسباتی این حوزه داشته باشید.
- توانایی کار با افراد بیمار سرطانی: به‌عنوان رادیوتراپیست، شما به‌طور مستقیم با افراد بیمار سرطانی در تماس خواهید بود. بنابراین، توانایی برقراری ارتباط مؤثر با بیماران، احترام به حریم شخصی آنها، تفهیم و همدردی با شرایط آنها بسیار مهم است.
- داشتن روحیۀ قوی و صبر و حوصله: کار در حوزۀ رادیوتراپی ممکن است با چالش‌های زیادی همراه باشد. شما باید روحیۀ قوی، صبر و حوصلۀ کافی را داشته باشید تا در مواجهه با مشکلات فنی، استرس بیماران، و سایر چالش‌های احتمالی، به خوبی عمل کنید.
- دقت و قدرت تجزیه و تحلیل بالا: تجزیه و تحلیل دقیق اطلاعات پزشکی و فنی از جمله سوابق بیماران، دزیمتری، تصاویر پرتوگرافی و… در رادیوتراپی بسیار مهم است.
- تسلط به مباحث فیزیک به‌ویژه پرتوشناسی و زیست: شما باید با مباحث مربوط به منابع پرتودهی، تعامل پرتو با بافت بیولوژیکی، اثرات جانبی و غیره آشنا باشید.
- تسلط به زبان انگلیسی و به روزبودن: دسترسی به منابع علمی و فنی به زبان انگلیسی در حوزۀ رادیوتراپی بسیار مهم است. شما باید توانایی خواندن و درک مقالات و کتب علمی انگلیسی را داشته باشید و با پیشرفت‌ها و نوآوری‌های جدید در این حوزه آشنا باشید.
نویسنده: تیم مشاوره مقدم _ فاطمه دهقانپور