نکات تستی مبحث پروانۀ مونارک دنیای زنده – زیست‌شناسی دهم

زیست‌­شناسی نوین:

در کل­‌نگری؛ اجزا و ارتباطات چندسویۀ بین اجزا، مورد توجه است. اجزا با عوامل زنده و غیرزنده در ارتباطند و این ارتباط بین اجزاء زنده و غیرزنده در زیست‌شناسی نوین مورد بررسی قرار می­‌گیرد و این بدان معنی است که کل، بیشتر از اجتماع اجزا است. چند نمونه برای مثال:

* تأمین موادغذایی مورد نیاز گیاهان از باکتری­‌ها و قارچ‌­ها:

مانند باکتری تثبیت­‌کنندۀ نیتروژن، آمونیاک­‌ساز و نیترات­‌ساز و همچنین قارچ‌­ها در رابطه با قارچ­ ریشه‌­ای.

* جلوگیری از تکثیر عوامل بیماری‌­زا توسط میکروب‌­های سطح پوست:

میکروب­‌های سازگار با محیط اسیدی پوست، که مانع تکثیر عوامل بیماری‌­زا می­‌شوند.

* افزایش سرعت رشد دانه رست برنج با قارچ جیبرلا:

دانه­‌های رست باریک و دراز که بافت استحکامی کافی ندارند، خم شده و روی زمین می­‌یافتند.

* مهندسی ژن:

یکی از شاخه‌­های زیست فناوری است که توسط انسان انجام می­‌شود و در آن زیست­‌شناسان می­توانند ژن‌­های یک جاندار را به بدن جانداران دیگر وارد کنند به­‌گونه‌­ای که بتواند اثر خود را ظاهر کند. نکته جالب توجه این است که مهندسی ژنتیک برخلاف پزشکی شخصی است و زیست‌شناسی نوین و کل‌­نگری و نگرش بین‎‌‌‌‌‌‌­رشته‌­ای و فناوری‌­های نوین، مدت­هاست که مورد استفاده قرار می­‌گیرند.

زیست‌­شناسی در خدمت انسان:

• بیشتر نیاز کنونی جهان به انرژی، از منابع فسیلی مثل نفت و گاز و بنزین تأمین می‌­شود که البته سوخت­‌های فسیلی مانند سوخت­‌های زیستی، منشأ زیستی دارند و از تجزیۀ پیکر جانداران به وجود آمده‌­اند، اما امروزه سوختِ زیستی به سوختی گفته می‌­شود که از جانداران امروزی به دست آمده باشد.

• بخش‌­های جنوبی دریاچه ارومیه بیشتر دچار خشک‌سالی شده است.
• برای درمان بیماری‌­های ژنی، از ژن درمانی استفاده می‌­شود. ژن درمانی یعنی قراردادن نسخۀ سالم ژن در یاخته‌­های فردی که دارای نسخه ناقص آن ژن است.

پروانۀ مونارک:

• پروانۀ مونارک، دارای 4 بال نارنجی – سیاه است که بال­‌های عقبی کوچک­تر از بال­های جلویی هستند.
•  پروانۀ مونارک جزو گروه حشرات و گیاه­خوار است و لولۀ گوارش دارد. سیستم تنفسی پروانۀ مونارک از نوع نایدیسی و دارای دستگاه گردش مواد باز است. سامانۀ دفعی به نام لوله­‌های مالیپگی دارد و دستگاه عصبی مرکزی شامل مغز که از چند گرۀ عصبی به هم جوش­‌خورده و یک طناب عصبی شکمی گره­‌دار تشکیل شده است. همچنین پروانۀ مونارک دستگاه عصبی محیطی دارد. پروانۀ مونارک دارای چشم مرکب است و اسکلت خارجی دارد. مونارک سیستم دفاعی غیراختصاصی و لقاح داخلی و رفتار مهاجرتی دارد.
• رفتار مهاجرت نوعی رفتار غریزی محسوب می‌­شود که پروانۀ مونارک، برای انجام این رفتار از اطلاعات موجود در مولکول دنا که نوعی نوکلئیک ­اسید دورشت‌ه­ای است، بهره می‌­برد. اساس رفتار غریزی در همۀ افراد یک‌­گونه یکسان است؛ زیرا ژنی و ارثی است.
•  زمانی­که پروانۀ مونارک توسط پرنده‌­ای خورده می‌­شود، باعث ایجاد تهوع در در آن پرنده می­‌شود؛ در نتیجه پرنده یاد می‌­گیرد که دیگر پروانۀ مونارک را نخورد و بدین­‌شکل تنبیه می­‌شود. (رفتار یادگیری شرطی­‌شدن فعال)

* نمونه تست های این فصل

1- بررسی زیست‌­شناسی به­‌صورت …………………… می­‌تواند ……………………

1) کل­‌نگری – بدون درنظرگرفتن اجزا، فقط ارتباط اجزا را در نظر بگیرد.

2) جزنگری – تصویری جامع و کلی از جانداران نشان دهد.

3) کل­‌نگری – برهم‌کنش اجزای بدن جانوران را نشان دهد.

4) جزنگری – امروزه به میزان بیشتری مورد استفاده قرار بگیرد.

2- کدام گزینه، به‌­درستی بیان شده است؟

1) در عصر حاضر بیماری‌­های قندی و فشار خون از علل خطر برای مرگ­‌ومیر نیستند.

2) با خواندن مولکول­‌های اطلاعاتی انسان، می‌­توان تنها به بیماری‌­های گذشتة فرد پی برد.

3) در زیست‌­شناسی فقط ساختارهایی را بررسی می‌­کنیم که برای ما به‌­طور مستقیم قابل مشاهده باشند.

4) دانشمندان و پژوهشگران علوم تجربی فقط در جستجوی علت پدیده‌­های طبیعی و قابل مشاهده­‌اند.

* بررسی زیست‌­شناسی به صورت …………………… می‌­تواند  ……………………

1) کل‌­نگری – بدون درنظرگرفتن اجزا ، فقط ارتباط اجزا را در نظر بگیرد. (خُب خود اجزا هم مهمه)        

2) جزنگری – تصویری جامع و کلی از جانداران نشان دهد. (این برای کل نگریه!)

3) کل­‌نگری – برهم­‌کنش اجزای بدن جانوران را نشان دهد. (متن کتابه)

4) جزنگری – امروزه به میزان بیشتری مورد استفاده قرار بگیرد. (اینم برای کل نگری!)

* کدام گزینه، به­‌درستی بیان شده است؟

1) در عصر حاضر بیماری­‌های قندی و فشار خون از علل خطر برای مرگ­‌و­میر نیستند. (متن کتاب میگه از علل خطر هستند)

1) با خواندن مولکول­‌های اطلاعاتی انسان، می‌­توان تنها به بیماری­‌های گذشتۀ فرد پی برد. (نه خُب به بیماری­‌های آینده

   میشه پی برد)

3) در زیست­‌شناسی فقط ساختارهایی را بررسی می‌­کنیم که برای ما به‌­طور مستقیم قابل مشاهده باشند. (غیرمستقیم هم میشه)

4) دانشمندان و پژوهشگران علوم تجربی فقط در جستجوی علت پدیده‌­های طبیعی و قابل مشاهده هستند. (متن کتاب)

منبع: کتاب زیست‌­شناسی سال دهم